| Door: Anouk Smit Het is niet gemakkelijk om realistische dialogen te schrijven voor film, televisie of toneel. Vaak zit er veel te veel expositie in de dialoog, is het taalgebruik te algemeen of de zinsopbouw te netjes. Maar aan de andere kant is het ook geen optie om dialogen uit de dagelijkse realiteit één op één over te nemen. Beginnende schrijvers krabbelen in de trein nog wel eens een opgevangen gesprek in hun schriftje, maar als dialoog voor toeschouwers blijken die gesprekken toch te saai, te wijdlopig, te plat; wat in het echt werkt, werkt op het doek of de planken niet. // Lees verder // |  |
Hoe een dialoog zo te construeren dat die realistisch aandoet, zonder te verzanden in die o zo saaie, platte realiteit? Eén van de vele technieken om dat te doen, is de personages elkaar te laten onderbreken en negeren. In zijn boek Writing Dialogue for Scripts, zegt Rib Davis daarover:
“Talking together, we continually interrupt and speak across each other. We may have been taught that these things are not polite, but in fact we do them all the time, and very often they don’t feel impolite at all. If when you speak you are listened to in silence until you have finished speaking, the effect can be a very awkward one – […] When we write dialogue, however, this is an other element which we might find ourselves perhaps unconsciously tidying up.”
Davis, Rib. Writing Dialogue for Scripts, Londen: A & C Publishers) Limited, 1998
Een mooi voorbeeld van een 'onopgeruimde' dialoog, met elkaar onderbrekende en negerende personages, is de volgende, uit een aflevering van de 30 minuten-serie van Arjan Ederveen: Feliz navidad. Het is een mocumentary; een fictieve documentaire. De (schoon-)familie van Ditty wordt geïnterviewd. De shots wisselen elkaar af (***):
HAAR MOEDER
Dat was in 1981, met kerst. Ze gaf me een cadeau, ik dacht natuurlijk dat het een kerstcadeau was, dus ik pakte het uit, was het een kop en schotel! Ik dacht nog: wat een raar kerstcadeau. Ik had niks in de gaten. En toen zei ze: Mam kijk nou eens beter. En toen zag ik dat er ‘oma’ op stond. Nou dat was typisch iets voor Ditty. Om dat langs een omweg duidelijk te maken, op haar eigen manier.
***
HAAR SCHOONMOEDER
Wij zaten aan het kerstdiner, en toen zei je het tegen ons.
Ik had mijn jaarlijkse chocoladetaart gemaakt hè, doe ik elk jaar.
Nou enne, toen spoot het eruit.
HAAR MAN
Ik zei: Ik heb jullie iets leuks te vertellen,
HAAR SCHOONMOEDER
Ja het spoot eruit, met kracht hè,
HAAR MAN
Ditty is zwanger,
HAAR SCHOONMOEDER
ja,
HAAR MAN
we krijgen een kind.
HAAR SCHOONMOEDER
zo over het damast.
HAAR MAN
Whaf.
***
HAAR SCHOONZUS
Op mijn schoen,
HAAR ZWAGER
Op de chocoladetaart,
HAAR SCHOONZUS
het zat in mijn haar,
HAAR ZWAGER
zat het. Op het plafond, zat het, tegen de vloer…
Gemma zat helemaal onder.
Zo – whaf – kwam het eruit.
Vanuit het niets.
Echt wel.
*** | Wat opvalt aan deze tekst is de manier van door elkaar praten: een claus bestaat vaak niet uit één of een aantal zinnen, maar uit een zinsdeel. Twee personages kunnen allebei één zin zeggen, maar daar doen ze dan samen zeven clausen over bijvoorbeeld. Dat geeft het een zeer realistisch effect. Soms hebben de beide personages het over hetzelfde en vullen ze elkaar aan. Of eigenlijk vullen ze elkaar niet aan, want ze luisteren niet echt naar elkaar, terwijl ze het wel over hetzelfde hebben. Zoals wanneer Ditty's schoonzus en haar zwager het hebben over waar de chocoladetaartkots allemaal zat. Nog duidelijker is dat in de dialoog tussen haar schoonvader en haar schoonmoeder, over het opruimen van de kots. Beiden zijn met hun eigen zegje bezig. Het begint als een op-elkaar-reageren, maar dan ontspoort het. En Ditty's man reageert op de eerste zin van zijn moeder ('haar schoonmoeder'), terwijl zij al doorpraat over iets anders: HAAR SCHOONMOEDER Wij zaten aan het kerstdiner, en toen zei je het tegen ons. Ik had mijn jaarlijkse chocoladetaart gemaakt hè, doe ik elk jaar. Nou enne, toen spoot het eruit. HAAR MAN Ik zei: Ik heb jullie iets leuks te vertellen, |
Personages die door elkaar heen praten, maken de dialoog daarmee vaak realistischer. Je kunt er zelfs voor kiezen om personages helemaal niet te laten reageren op wat één van de anderen zeggen. In een dialoog uit de serie Seinfeld bijvoorbeeld zie je dat er op George niet wordt gereageerd, behalve één keer, en dat gaat meer over het feit dat George zeurt, dan dat het een inhoudelijke reactie is:
JERRY
So she’s giving me the massage and I’m just making conversation.
ELAINE
I don’t like to talk during a massage.
JERRY
Neither do I, but I do it for them, I figure they're bored.
GEORGE
Yeh I do that too. I feel guilty about getting the pleasure. I feel like
I don’t deserve it so I talk. It stops me from enjoying it.
There’s nothing to eat in here.
ELAINE
Oh I forgot to tell you!
JERRY
I’m in the middle of a story.
ELAINE
Oh okay go ahead.
GEORGE
Don’t you ever go shopping?
JERRY
Well, it’s not like it’s a really funny story or anything.
ELAINE
What happened?
JERRY
Well so she mentioned that she had a son. And then for some reason,
I lunge an other story about the kid from Pennsylvania who’s abducted.
ELAINE
Oh wasn’t that terrible?
JERRY
Yes, it was.
GEORGE
Not even an apple.
ELAINE
She doesn’t want to hear that, that was stupid.
JERRY
I know it was stupid.
ELAINE
Really stupid.
JERRY
Hey I just said it was stupid.
GEORGE
What about this left-over Chinese food?
JERRY
Take it!
ELAINE
I can’t believe you said that.
JERRY
Hey would you stop it already?
ELAINE
So, what did she say?
JERRY
I don’t know. She actually seemed to get a little paranoid.
GEORGE
This is terrible! What is this, ginger? I hate ginger.
I can’t understand how anyone can eat ginger.
ELAINE
I know a good masseuse you can go to.
JERRY
No she’s really good. And she’s not just a masseuse, she’s a physical therapist.
There’s a big difference: she uses the ultrasound, it’s a real medical procedure.
In fact, if you get a doctor’s note, it’s covered by insurance.
GEORGE
Physical therapy is covered by insurance?
Niet op iemand reageren kan dus veel meer zeggen dan een claus over wat de één van de ander vindt. Ook in de zogenaamde Madonna-dialoog uit Reservoir Dogs van Quentin Tarantino komt dit fenomeen voor. Waar in Seinfeld niet op George gereageerd wordt, omdat wat hij zegt blijkbaar de moeite van het reageren niet waard is, wordt hier om andere redenen niet gereageerd op Joe.
Hij zegt van alles, maar men laat hem met rust, hij praat hardop voor zich uit. Op een gegeven moment reageert Mr. White even – ik vermoed dat dat met name is om de toeschouwer informatie te kunnen geven over waar Joe het over heeft – en het feit dat het juist Mr. White is die op hem reageert, terwijl de rest maar door emmert over Madonna, is veelzeggend:
Hij zegt van alles, maar men laat hem met rust, hij praat hardop voor zich uit. Op een gegeven moment reageert Mr. White even – ik vermoed dat dat met name is om de toeschouwer informatie te kunnen geven over waar Joe het over heeft – en het feit dat het juist Mr. White is die op hem reageert, terwijl de rest maar door emmert over Madonna, is veelzeggend:
MR. PINK
"Like a Virgin" is all about a girl who digs a guy with a big
dick. The whole song is a metaphor for big dicks.
MR. BLUE
No it's not. It's about a girl who is very vulnerable and she's
been fucked over a few times.
Then she meets some guy who's really sensitive--
MR. PINK
--Whoa...whoa...time out Greenbay.
Tell that bullshit to the tourists.
JOE
(looking through his address book)
Toby...who the fuck is Toby?
Toby...Toby...think...think...think...
MR. PINK
It's not about a nice girl who meets a sensitive boy. Now
granted that's what "True Blue" is about, no argument about that.
MR. ORANGE
Which one is "True Blue?"
NICE GUY EDDIE
You don't remember "True Blue?" That was a big ass hit for
Madonna. Shit, I don't even follow this Tops In Pops shit, and
I've at least heard of "True Blue."
MR. ORANGE
Look, asshole, I didn't say I ain't heard of it. All I asked
was how does it go? Excuse me for not being the world's biggest
Madonna fan.
MR. BROWN
I hate Madonna.
MR. BLUE
I like her early stuff. You know, "Lucky Star," "Borderline" - but
once she got into her "Papa Don't Preach" phase, I don't know, I
tuned out.
MR. PINK
Hey, fuck all that, I'm making a point here. You're gonna
make me lose my train of thought.
JOE
Oh fuck, Toby's that little china girl.
MR. WHITE
What's that?
JOE
I found this old address book in a jacket I ain't worn in a coon's
age. Toby what? What the fuck was her last name?
MR. PINK
Where was I?
MR. ORANGE
You said "True Blue" was about a nice girl who finds a sensitive
fella. But "Like a Virgin" was a metaphor for big dicks.
MR. PINK
Let me tell ya what "Like a Virgin"'s about. It's about some
cooze who's a regular fuck machine.
I mean all the time, morning, day, night, afternoon, dick, dick,
dick, dick, dick, dick, dick, dick, dick, dick, dick.
MR. BLUE
How many dicks was that?
MR. WHITE
A lot.
MR. PINK
Then one day she meets a John Holmes motherfucker, and it's
like, whoa baby. This mother fucker's like Charles Bronson in
"The Great Escape." He's diggin tunnels. Now she's gettin this
serious dick action, she's feelin something she ain't felt since
forever. Pain.
JOE
Chew? Toby Chew? No.
MR. PINK
It hurts. It hurts her. It shouldn't hurt. Her pussy should
be Bubble-Yum by now. But when this cat fucks her, it hurts. It
hurts like the first time. The pain is reminding a fuck machine
what is was like to be a virgin. Hence, "Like a Virgin."
The fellas crack up.
JOE
Wong?
MR. PINK
Fuck you, wrong. I'm right! What the fuck do you know about it
anyway? You're still listening to Jerry-fucking-Vale.
JOE
Not wrong, dumb ass, Wong! You know, like the Chinese name?
Mr. White snatches the address book from Joe's hand. They fight, but they're not really mad at each other.
MR. WHITE
Give me this fucking thing.
JOE
What the fuck do you think you're doin? Give me my book back!
MR. WHITE
I'm sick of fuckin hearin it Joe, I'll give it back when we leave.
JOE
Whaddaya mean, give it to me when we leave, give it back now.
MR. WHITE
For the past fifteen minutes now, you've just been droning on with
names. "Toby...Toby...Toby...Toby Wong...Toby Wong...Toby Chung...fuckin Charlie Chan."
I got Madonna's big dick outta my right ear, and Toby Jap I-don't- know-what, outta my left.
JOE
What do you care?
MR. WHITE
When you're annoying as hell, I care a lot.
JOE
Give me my book.
MR. WHITE
You gonna put it away?
JOE
I'm gonna do whatever I wanna do with it.
MR. WHITE
Well, then, I'm afraid I'm gonna have to keep it.
MR. BLONDE
Joe, you want me to shoot him for you?
MR. WHITE
Shit, you shoot me in a dream, you better wake up and apologize.
Wat wij als kijkers nog niet weten, is dat Joe de grote baas is en pas veel later wordt duidelijk dat Mr. White zijn jeugdvriend is en de enige van het gezelschap die het zich kan veroorloven om Joe tegen te spreken. In deze eerste scène van de film manifesteert Joe zich los van de anderen; hij neemt geen deel aan hun conversatie. Het feit dat hij niet op hen en zij niet op hem reageren, geeft aan dat hij geen deel van hun groep is, maar er buiten staat. Kortom: Het feit dat er niet of maar door bepaalde personen op Joe gereageerd wordt in combinatie met het ‘onzingeklets’ geeft heel veel informatie en is een geraffineerde opzet voor de rest van de film.
Laat je personages dus door elkaar heen praten en elkaar negeren. Niet alleen maak je daarmee je dialoog meer realistisch, ook kun je in één moeite door en zonder uitleggerig geklets duidelijk maken hoe de verhoudingen liggen. Expositie dus door de vorm van de dialoog, in plaats van door de inhoud.
