| Door: Anouk Smit Als je je eigen ervaringen gebruikt in je werk, als basis voor een bepaalde scène bijvoorbeeld, heb je aan de ene kant een schat aan informatie: visuele details, dialogen, emoties, alles is voorhanden in je geheugen. Aan de andere kant is het vaak lastig om gevoelsmatig van de gebeurtenis los te komen, zodat je kunt gaan schrijven wat het beste werkt, in plaats van hoe het precies gebeurd is. |  |
Een prima schrijftechniek om ervoor te zorgen dat je als schrijver loskomt van je eigen ervaring, is De Tijdmachine. Nirav Christophe, toneelschrijver, theaterwetenschapper, docent aan de schrijfopleiding van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en lector aan de Universiteit Utrecht, raadt ons in zijn boek Het naakte schrijven. Over de mythen van het schrijverschap aan om details te veranderen als je persoonlijke anekdotes gebruikt. Zo kun je afstand scheppen tijdens het schrijfproces.
Tijd, zegt Christophe bijvoorbeeld, kun je op een aantal manieren verschuiven. De gebeurtenis in een ander tijdperk plaatsen is een manier om de emotionele afstand tot de gebeurtenis te vergroten. Een ander voorbeeld is om het geheel zich in de toekomst te laten afspelen. Behalve op anekdotisch niveau, kan de schrijver ook op taalniveau de tijd verschuiven (door in de toekomende tijd te spreken bijvoorbeeld), of door tijdssprongen in het verhaal in te bouwen. *)
*) Christophe, N. Het naakte schrijven. Over de mythen van het schrijverschap. Amsterdam: Uitgeverij L.J. Veen, 2003, pag. 169
Door je ruzie van gisteren te verplaatsen naar de jaren '40, kun je afstand scheppen tijdens het schrijven, zodat je dingen uit kunt proberen die de scène wellicht sterker maken. Je moet rekening houden met het taalgebruik bijvoorbeeld, waardoor de hele ruzie een soort overdreven beleefde spanning krijgt. Of je moet rekening houden met het feit dat je ouders bij je op zolder wonen, omdat hun huis platgebombardeerd is. Ineens wordt schreeuwen fluisteren. Bovendien had je geen mobiele telefoon om nog boze smsjes mee naar elkaar te sturen. Die sms-dialoog moet dus door de brievenbus geroepen of in inkt vereeuwigd en via de post bezorgd, twee dagen later, als alles eigenlijk alweer goed was. Of misschien geschrapt. Maar dan moet die ene sterke uitspraak wel verplaatst naar toen je nog in de keuken stond te bekvechten. Kortom: loskomen van hoe het precies gebeurde, waardoor je meer vrijheid in je keuzes krijgt. En als die scène klaar is, kun je hem natuurlijk gewoon terug in de tijdmachine zetten en met één druk op de knop weer in 2014 plaatsen – als je roman zich in die tijd afspeelt.
Misschien vraag je je af of dat wel mag, zomaar schuiven in de tijd, dan klopt het immers niet meer met de realiteit. Over liegen maakt Michael Houellebecq een heldere opmerking:.
Tijd, zegt Christophe bijvoorbeeld, kun je op een aantal manieren verschuiven. De gebeurtenis in een ander tijdperk plaatsen is een manier om de emotionele afstand tot de gebeurtenis te vergroten. Een ander voorbeeld is om het geheel zich in de toekomst te laten afspelen. Behalve op anekdotisch niveau, kan de schrijver ook op taalniveau de tijd verschuiven (door in de toekomende tijd te spreken bijvoorbeeld), of door tijdssprongen in het verhaal in te bouwen. *)
*) Christophe, N. Het naakte schrijven. Over de mythen van het schrijverschap. Amsterdam: Uitgeverij L.J. Veen, 2003, pag. 169
Door je ruzie van gisteren te verplaatsen naar de jaren '40, kun je afstand scheppen tijdens het schrijven, zodat je dingen uit kunt proberen die de scène wellicht sterker maken. Je moet rekening houden met het taalgebruik bijvoorbeeld, waardoor de hele ruzie een soort overdreven beleefde spanning krijgt. Of je moet rekening houden met het feit dat je ouders bij je op zolder wonen, omdat hun huis platgebombardeerd is. Ineens wordt schreeuwen fluisteren. Bovendien had je geen mobiele telefoon om nog boze smsjes mee naar elkaar te sturen. Die sms-dialoog moet dus door de brievenbus geroepen of in inkt vereeuwigd en via de post bezorgd, twee dagen later, als alles eigenlijk alweer goed was. Of misschien geschrapt. Maar dan moet die ene sterke uitspraak wel verplaatst naar toen je nog in de keuken stond te bekvechten. Kortom: loskomen van hoe het precies gebeurde, waardoor je meer vrijheid in je keuzes krijgt. En als die scène klaar is, kun je hem natuurlijk gewoon terug in de tijdmachine zetten en met één druk op de knop weer in 2014 plaatsen – als je roman zich in die tijd afspeelt.
Misschien vraag je je af of dat wel mag, zomaar schuiven in de tijd, dan klopt het immers niet meer met de realiteit. Over liegen maakt Michael Houellebecq een heldere opmerking:.
“Wanneer ik een anekdote uit mijn eigen leven gebruik, ga ik vaak liegen om het verhaal beter te maken. Al gauw ben ik me niet meer bewust van de oorspronkelijke wijziging, en naarmate ik het verhaal verder uitwerk, voeg ik steeds meer leugens toe. […] Ik snap dat het moeilijk te geloven is, maar als ik nu terugkijk, weet ik eigenlijk niet meer wat in mijn romans autobiografisch is en wat niet. Wel is me volkomen duidelijk dat dat er totaal niets toe doet.”
Houellebecq, M. in gesprek met Martel, F. in: Houellebecq, M. De koude revolutie. Confrontaties en bespiegelingen. Samenstelling en vertaling: Haan, de M. Amsterdam/Antwerpen: Arbeiderspers, 2004, pag. 247