Sontag (2) // Renée van marissing

In mijn vorige blog schreef ik over Susan Sontags essay Schrijven als lezen (2000) uit de bundel Waar de nadruk ligt. Kort door de bocht gaat het over de overeenkomsten tussen schrijven en lezen. Vandaag mijn tweede en laatste blog over dit essay.

Sontag haalt in het essay Virginia Woolf aan die in een brief schrijft dat 'het lezen de volledige eliminatie van het ego met zich meebrengt'. Het ego raken we (helaas) nooit helemaal kwijt, maar, zegt Sontag, 'de onthechte verrukking van het lezen lijkt genoeg op een trance om ons het gevoel te geven egoloos te zijn'. Die verrukking, die trance en dat verlangen het ego te elimineren is niet alleen herkenbaar voor de lezer maar zeker ook voor de schrijver. // Lees verder //

---

Schrijven: je vol overgave in een onbekende wereld storten, met kaplaarzen door onontgonnen terrein ploeteren dat soms bestaat uit zuigende modder, dan weer uit een heuvel waar je met wind in de rug, kaplaarzen uit op blote voeten vanaf kunt rennen. Verzinnen. Springen. Vliegen. Vallen.

'De meeste mensen schijnen tegenwoordig te denken dat schrijven gewoon een vorm van eigenliefde is. Ook wel zelfexpressie genoemd. Omdat ze ons niet meer in staat achten tot authentieke altruïstische gevoelens, denken de mensen dat we alleen nog maar over onszelf kunnen schrijven.'

"Schrijven: met kaplaarzen door onontgonnen terrein ploeteren ."

Volgens Sontag spreekt het vanzelf dat een schrijver aan al haar of zijn personages stukjes van zichzelf meegeeft, maar met zelfexpressie heeft dat weinig te maken, je bouwt een verhaal en je personages op op basis van eigen kennis. Voor een deel, soms een groot deel, soms een heel klein deel, vergaar je die kennis door middel van research, leer je als schrijver nieuwe dingen die je toe kan passen in je tekst, voor een deel baseer je wat je schrijft op kennis die je al bezat.


Laura, het hoofdpersonage in mijn vorige roman, Strak blauw, heeft zeker kenmerken die je naar mij kunt herleiden en sommige van haar anekdotes zullen mensen die mij goed kennen bekend voorkomen. En niet alleen bij haar, ook bij de andere personages uit het boek, An en Dirk, is op verschillende momenten de schrijver te herkennen. Even zo goed bestaan Laura, An en Dirk uit verhalen, eigenschappen, maniertjes en karaktertrekken van mijn vrienden, familieleden, personages uit films, andere boeken, artikelen, non fictie studies, etc.

"Nee, met eigenliefde heeft schrijven mijns inziens weinig te maken."

De reden dat ik Strak blauw heb geschreven is dat ik van mening was (ben) dat er een interessant verhaal was dat ik wilde vertellen. Dat is mijn drijfveer als schrijver. 
Is het verhaal autobiografisch? Het antwoord ligt ergens tussen “ongetwijfeld” en “doet er niet toe”. 

Daarnaast ben ik van mening dat een boek de wereld in sturen vooral eng is. Er is de angst dat men het boek, dat waar je maanden, jaren vol overgave aan hebt gewerkt, met het volste vertrouwen dat dit het beste werk is waar je op dat moment toe in staat bent, slecht gaat vinden of erger nog, dat het überhaupt niet gelezen of opgemerkt wordt. Nee, met eigenliefde heeft schrijven mijns inziens weinig te maken.

Afsluitend een laatste, treffend citaat van Susan Sontag: 'Als ik schrijf, schrijf ik niet over mezelf. Omdat wat ik schrijf slimmer is dan ik. Omdat ik het kan herschrijven. Mijn boeken weten wat ik eens heb geweten – bij vlagen, met tussenpozen.'

Renée van Marissing is schrijver van romans, theater en muziektheater. Na haar romans Het waaien van mijn oma en Strak blauw, uitgegeven door Atlas Contact, werkt zij nu aan haar derde roman.

meer van renée

andere schrijvers over hun schrijfproces

Kira Wuck

Dirk van Weelden

Herman Koch