Improviseren tot de deadline // liesbeth mende

In de voorjaarsvakantie ben ik naar een kindervoorstelling in Almere geweest. Het ging over schatgraven. Een vriendin had de tekst geschreven. Na afloop vertelde mijn vriendin iets over het proces. Ze had er bij alle improvisaties bij gezeten en was bij elke repetitie aanwezig geweest. Tot het eind toe bleef ze de tekst herschrijven naar aanwijzingen van de regisseuse. Ze vroeg zich af of er nog wel iets van haarzelf in de tekst terug te vinden was. // Lees verder //

---

Door ons gesprek moest ik terugdenken aan een rampzalig project waar ik jaren geleden aan meewerkte. Ik schreef de tekst voor een jeugdvoorstelling. De voorstelling ging over vier pubermeisjes. Het was voor de regisseuse het eerste stuk dat onder haar regie gemaakt zou worden.

Toen ik er bij kwam, was de regisseuse al een hele tijd met de actrices aan het repeteren. De actrices kenden hun personages door en door. Ik keek naar de improvisaties en maakte aantekeningen. Maar ik kreeg geen tijd om het materiaal uit te werken. Ze bleven door repeteren. 

Als ik met tekst kwam, waren de actrices het er nooit mee eens. Ze vonden dat er geen woord in stond van wat ze hadden gezegd. Of ze vonden juist dat ik alles veel te letterlijk had opgeschreven. Of ze vonden het niet passen bij hun personage. De regisseuse volgde de meningen van de actrices. Ik ging herschrijven en ik bleef herschrijven. Ik liep achter de feiten aan, want telkens improviseerden ze weer nieuwe dingen. 

"Ze vonden dat er geen woord in stond van wat ze hadden gezegd. Of ze vonden juist dat ik alles veel te letterlijk had opgeschreven."

De actrices hadden het veel te veel voor het zeggen. De regisseuse liet het allemaal begaan. En ik liet het ook begaan. Ik had moeten zeggen: "Zo wil ik niet werken. Ik moet tijd hebben om tekst te maken."

Zoiets heb ik ook wel gezegd, maar ik was niet duidelijk genoeg. De regisseuse bleef improviseren. Tussen de improvisaties door roddelde ze met mij over de actrices en met de actrices over mij.

De man van de regisseuse werkte ook bij het theatergezelschap. Hij had al vele stukken op zijn naam staan en bemoeide zich zijdelings met het proces. Maar hoe dichter de deadline naderde, hoe meer hij zich er mee bemoeide. Hij riep ons bij elkaar om ons te trakteren op zijn visie en kwam met een geheel nieuw verhaal aanzetten. De regisseuse knikte en was het op dat moment met haar man eens. De volgende dag begon ze met nieuwe improvisaties.

"Ik dacht: krijg het je strot maar uit. Zeg maar dat je mij niet wilt betalen."

Op een avond belde de man mij op. Hij vond het niet goed gaan. Zijn hele verhaal ging voorzichtig richting het onderwerp geld. Of ik vond dat ik het geld waard was. Ik zei niks. Ik dacht: krijg het je strot maar uit. Zeg maar dat je mij niet wilt betalen. Het bleef lange tijd stil aan de telefoon. We hingen nogal vaag de telefoon op.

Het stuk kwam uiteindelijk af, maar ik had niet het idee dat er één zin van mezelf bij zat. Achteraf snap ik niet dat ik nog naar de première ben geweest en flauw glimlachend een T-shirt met de poster van de voorstelling in ontvangst heb genomen. Ze hebben mij uitbetaald, dat wel. Het T-shirt heb ik als poetsdoek gebruikt.

Liesbeth //

Liesbeth Mende schrijft toneel, proza en werkt bij de thuiszorg. Ze won de Elle literatuurprijs in 2001. In 2004 verscheen haar debuutroman Afhaalmeisje bij de Arbeiderspers. Verder verschenen er een aantal educatieve boeken en het prentenboek Eddie het biebmonster. Recentelijk is haar jeugdroman Blauw (uitgeverij Gottmer) uitgekomen.

lees liesbeths boek 'blauw'

Andere schrijvers over hun schrijfproces